Ekonomik Koşulların Öğrencilerin Eğitim Beklentileri Üzerindeki Etkisi
Öğrencilerin eğitim beklentileri, onların akademik çabalarını, eğitim tercihlerini ve gelecekteki başarılarını şekillendiren kritik bir faktördür. Eğitim beklentileri, bireylerin gerçekçi şekilde ulaşmayı umdukları eğitim seviyesini ifade eder ve sosyal hareketlilik açısından belirleyici olabilmektedir. Öğrenciler bu beklentilerini çeşitli çevresel faktörlere dayandırır. Akademik performans, öğretmenlerin yönlendirmeleri ve aile desteği gibi faktörler bu süreci etkiler. Ancak, makroekonomik koşulların eğitim beklentileri üzerindeki etkisi hakkında sınırlı sayıda çalışma bulunmaktadır. Bu çalışma, ekonomik durgunlukların ve düşük büyüme oranlarının öğrencilerin eğitim beklentileri üzerindeki etkisini incelemektedir. Bu araştırmada, OECD ülkelerindeki öğrencilerin eğitim beklentileri ile Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) büyüme oranları arasındaki ilişki değerlendirilerek, ekonomik koşulların eğitim kararlarını nasıl şekillendirdiği analiz edilmektedir.
Amaç
Bu çalışmanın temel amacı, makroekonomik koşulların (özellikle ülke bazında ekonomik büyümenin) öğrencilerin lise sonrası eğitim beklentileri ve eğitim davranışları üzerindeki etkilerini incelemek, ekonomik durumdaki değişimlerin öğrenci gruplarına göre farklılaşıp farklılaşmadığını analiz etmek ve ekonomik koşulların öğrencilerin eğitimden beklentilerini nasıl etkilediğini araştırmaktır.
Yöntem
- Araştırma Tasarımı: Araştırma boylamsal bir desene sahiptir ve 2000-2018 yılları arasında OECD tarafından uygulanan PISA (Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı) verileri kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Çalışmada, ülkeler içinde zaman içindeki ekonomik büyüme farklılıkları kullanılarak sabit etkili regresyon modelleri (fixed-effects) oluşturulmuştur.
- Örneklem: Araştırmanın örneklemi, OECD üyesi olan 38 ülkede yaşayan ve PISA değerlendirmesine katılan yaklaşık 800.000 öğrenciden oluşmaktadır. Çalışmada, 15-16 yaş grubundaki öğrenciler değerlendirilmiş ve bu öğrencilerin eğitim beklentileri ile ilişkili veriler analiz edilmiştir.
- Veri Toplama Araçları: Veriler, PISA değerlendirmelerinin öğrenci anketlerinden elde edilmiştir. Bu anketlerde öğrencilerin gelecekte hangi eğitim seviyesine ulaşmayı bekledikleri, okul içi ve dışındaki eğitim davranışları, bekledikleri mesleki konumlar ve sosyodemografik bilgileri bulunmaktadır. Ayrıca ülkelerin ekonomik durumunu ölçmek için OECD verileriyle sağlanan yıllık GSYH büyüme oranları kullanılmıştır.
- Analiz Yöntemleri: Araştırmada, temel olarak ülke ve yıl sabit etkili regresyon analizleri kullanılmıştır. Ekonomik büyüme oranları ile öğrencilerin eğitim beklentileri arasındaki doğrusal ve doğrusal olmayan ilişkiler, etkileşim terimleri ve farklı alt gruplara göre heterojenlik analizleri aracılığıyla incelenmiştir.
Temel Bulgular
- Ekonomik büyüme oranları düştüğünde öğrencilerin eğitim beklentileri azalmaktadır. GSYH büyüme oranında 1 standart sapmalık bir düşüş, öğrencilerin eğitim beklentilerini yaklaşık 0,19 yıl azaltmaktadır. Öğrenciler, ekonomik büyümenin yavaşladığı veya negatif olduğu dönemlerde üniversite eğitimi beklentilerini azaltma eğilimi göstermektedir.
- Öğrenciler, ekonomik krizlerin etkisini birkaç yıl boyunca hissetmektedir. Ekonomik durgunluk (recession) yaşanan yıllardan sonraki 2-3 yıl boyunca öğrencilerin eğitim beklentileri düşük kalmaktadır. Bir ülke peş peşe 2 veya 3 yıl zayıf ekonomik büyüme yaşadığında, öğrencilerin eğitim beklentileri anlamlı bir şekilde azalmaktadır.
- Ekonomik koşullardaki değişim, özellikle düşük akademik başarıya sahip öğrencileri daha fazla etkilemektedir. Okuma başarısı düşük olan öğrenciler, ekonomik durgunluk dönemlerinde beklentilerini daha fazla düşürmektedir. Daha yüksek akademik başarı gösteren öğrenciler ekonomik koşullardan daha az etkilenmektedir.
- Kırsal ve küçük yerleşim bölgelerindeki öğrenciler, ekonomik krizlerden daha fazla etkilenmektedir. Büyük şehirlerdeki öğrenciler, ekonomik büyüme oranlarındaki değişime kırsal bölgelerdeki öğrenciler kadar duyarlı değildir. Kırsal bölgelerde yaşayan öğrenciler, ekonomik kriz dönemlerinde eğitim beklentilerini daha belirgin şekilde azaltmaktadır.
- Ekonomik büyüme düştüğünde öğrencilerin eğitimle ilgili davranışları da olumsuz yönde değişmektedir. Ev ödevi yapma süresi azalmakta, akademik ders dışı etkinliklere katılım düşmekte ve okula geç kalma oranı artmaktadır. Öğrencilerin akademik çabaları, ekonomik belirsizlik dönemlerinde gözle görülür şekilde azalmaktadır.
- Öğrenciler, ekonomik durgunluk dönemlerinde eğitimden elde edecekleri getirileri daha düşük görmektedir. Öğrenciler, eğitimlerine devam etmenin sağlayacağı iş fırsatlarını ve gelir beklentilerini daha düşük tahmin etmektedir. Ekonomik krizler, öğrencilerin yükseköğrenime yatırım yapma motivasyonlarını olumsuz etkilemektedir.
Sonuç
Bu çalışma, ekonomik koşulların öğrencilerin eğitim beklentileri ve eğitimle ilgili davranışları üzerindeki etkisini açık bir şekilde ortaya koymaktadır. Öğrenciler, ekonomik belirsizlik dönemlerinde eğitim yatırımlarının gelecekteki getirilerini daha düşük görerek eğitim beklentilerini düşürmektedir.
Özellikle düşük akademik başarıya sahip öğrenciler ve kırsal bölgelerde yaşayan öğrenciler, ekonomik dalgalanmalardan daha fazla etkilenmektedir. Bu bulgular, eğitim politikalarının, sadece okul içi faktörlere değil, makroekonomik değişimlerin öğrenci beklentileri üzerindeki etkilerine de duyarlı olması gerektiğini göstermektedir. Eğitim sistemleri, ekonomik kriz dönemlerinde öğrencilerin eğitim beklentilerini sürdürebilmeleri için daha esnek ve destekleyici politikalar geliştirmelidir. Öğrencilerin eğitim beklentilerini artırmak ve uzun vadeli akademik hedeflerini koruyabilmelerini sağlamak için özellikle düşük gelirli ve akademik başarısı düşük öğrencilere yönelik rehberlik programları ve burs fırsatlarının artırılması önerilmektedir.
Kaynakça
Arnup, J. L., Black, N., & Johnston, D. W. (2024). Expecting less in hard times: How the state of the economy influences students’ educational expectations. Economics of Education Review, 103, 102606. https://doi.org/10.1016/j.econedurev.2024.102606