Ergen Babaların Deneyimleri: Nitel Bir Çalışma

Babalık kavramı, içinde yaşanılan topluma göre rolleri belirlenen bir olgu olarak karşımıza çıkmaktadır. Türkiye’de gerçekleştirilmiş bu araştırmanın konusunu da ergen babalar oluşturmakta ve bu konu derinlemesine incelenmektedir. “Ergen Babalık” kavramı, ergenlik döneminde babalık rolü üstlenen kişiler için kullanılan bir kavram olmakla birlikte, bu çalışmada yaşları 20-25 yaş aralığı içerisinde belirlenen bir örneklemi oluşturmuştur.  Ergen babaların, babalık deneyimlerini ve duygularını konu edinen bu çalışma, ebeveynliğin getirdiği rol ve sorumlulukların yanı sıra ergen babaların kimlik gelişimleri, kişisel gelişimleri gibi hususları da ele almıştır. Türkiye’ye ait verileri de kapsayan bu çalışma ergen babaların rol algılarını inceleyen ilk araştırma olmasıyla özgün bir nitelik taşımaktadır.

Amaç

Bu çalışmanın amacı, ergenlik döneminde baba olan kişilerin, babalık rollerini, deneyimlerini, duygularını ele almak ve erken ebeveynliğe yönelik görüşlerini incelemektir. Bu amaç doğrultusunda, “Ergenlik döneminde baba olan bireyler, ergen yıllarında ve erken yetişkinlik dönemlerinde hangi deneyimleri yaşarlar?” araştırma sorusu üzerinde durulmuştur. Literatürde sınırlı ve Türkiye’de ise hiç üzerinde durulmamış olan bu konu hakkında bütünsel bir yaklaşım sunmak ve literatüre katkıda bulunmak, araştırmanın amaçlarından bir diğeri olarak ele alınabilir.

Yöntem

Metodoloji: Bu çalışmada, nitel araştırma yöntemi tercih edilmiş, fenomenolojik tasarım kullanılmıştır. Bu doğrultuda, 16 soruluk anket formu ve yarı yapılandırılmış soru formu oluşturulmuştur. Hazırlanan soruların konuları; babalık duyguları, bebek bakımı, ergen bireyin babalık rolleri ve sorumlulukları, ergen bireyin devam eden kimlik gelişimi gibi başlıkları içermektedir. Bu sorular, farklı alanların uzmanları tarafından değerlendirmeye alınmış ve bu değerlendirmenin sonucunda kesinleştirilmiştir. Pilot çalışmanın da gerçekleştirilmiş olması yönteme dair unsurları gözden geçirmeyi sağlamıştır. Nitel veriler, çevrim içi görüşmeler ile toplanmış, mülakatlar Türkiye’nin farklı coğrafi bölgelerinde yaşayan kişiler ile gerçekleştirilmiştir.

Veri Toplama: Çalışmada, yaş aralıkları 20 ile 25 yaşları arasında olan 11 baba ile görüşme yapılmıştır. Örneklem seçiminde homojen vaka örneklemesi ve kartopu-zincirleme örnekleme yöntemleri tercih edilmiştir. Türkiye’nin altı farklı şehrinde yaşayan katılımcıların ergenlik yaş sınırları içerisinde baba olmaları, ana dillerinin Türkçe olması ve Türkiye’de doğup yaşıyor olmaları kriterlerini taşımaları gözetilmiştir. Veri toplama sürecinde anket ve yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Katılımcılara onam formu verilmiş, mülakat sürecini onaylayan gönüllüler ile araştırma süreci devam etmiştir.

Veri Analizi: Bu araştırmanın veri analizi için Max Qualitative Data Analysis (MAXQDA) Analytics Pro2022 isimli nitel analiz programı tercih edilmiştir. Nitel kodlama süreci sonunda 45 kod oluşturulmuş; tümevarımsal kodlama metodolojisi kullanılmıştır. Tümevarımsal kodlama ile temalar aşamalı olarak oluşturulmuş ve 5 ana tema belirlenmiştir.

Temel Bulgular

Ergen babaların çocuklarının bakımıyla ilgili deneyimlerinin araştırıldığı bu çalışmada, nitel veri analizi sonucunda beş ana tema belirlenmiştir: Baba olmanın duyguları ve deneyimleri, sosyal desteğe olan ihtiyacın artması, ergen baba olmanın neden olduğu yaşam tarzı değişiklikleri, ergen baba olmanın olumlu ve olumsuz etkileri, erken evlenmeyi ve baba olmayı düşünenler için öneriler.

1. Baba Olmanın Duyguları ve Deneyimleri

Çalışmaya katılan görüşmecilerin duygu ve deneyimleri ele alındığında, olumlu ve olumsuz durumlar birlikte tespit edilmiştir. Baba olmanın getirdiği mutluluk ve heyecan gibi olumlu duyguların yanında, bir çocuğun sorumluluğunu almanın getirdiği endişe de görülmektedir. Ekonomik kaygıları yoğun olan ergen babalarda deneyimsizlik ve yetersizlik hissinin de yoğun olduğu ifade edilmektedir. Bebek bakımı konusunda yaşanan tüm endişelere rağmen babaların bakım süreçlerine katılım konusunda istekli oldukları da gözlemlenmiştir. Çalışmanın bulgularının, geleneksel babalık rollerine zıt bir durumu yansıttığı ifade edilmiştir. Bu doğrultuda, babaların ilgili konularda eğitim ve destek süreçlerine katılımının sağlanması gerektiği öneri olarak sunulmuştur.

2. Sosyal Desteğe Olan İhtiyacın Artması

Babaların yaşadığı en önemli sorunlardan biri de maddi sıkıntılar olarak karşımıza çıkmaktadır. Ergen babalar için maddi sıkıntılar, aile desteğine olan ihtiyacı arttıran bir durum olarak gözlemlenmiştir. Bu anlamda sosyal desteğe olan ihtiyaç ciddi bir şekilde görülmekte, bu durum ekonomik anlamda bağımsız bir ebeveyn olmayı ve çekirdek aile kurmayı zorlaştıran bir etken olarak değerlendirilmektedir. Finansal ve çocuk bakımı yardımlarının geniş aile tarafından sağlandığı görülmüş ve sosyal desteğin önemi bu hususta vurgulanmıştır. Bez ve kıyafet değiştirme, banyo yaptırma gibi çocuk bakımı konularında bilgisiz ve deneyimsiz olan katılımcılar bu durumu geniş aile desteği almakla aştıklarını ifade etmişlerdir. Bu anlamda, genç yaştaki babaların destek konusundaki ihtiyaçları ve ihtiyaçlara ulaşımdaki eksiklikleri tespit edilmiştir.

3. Ergen Baba Olmanın Neden Olduğu Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Baba olmanın kattığı sorumluluk ve olgunluk hâli çalışmanın bulgularından biri olmuştur. Genç yaşta baba olan kişilerin, ebeveyn olduktan sonra hayatlarında yaşadıkları değişimler vurgulanmıştır. Babalık kimliğini kazanma sürecinde dışarısı ile olan ilişkinin kesilmesi veya azalması, eve olan bağlılığın ise artması gibi durumlar görülmektedir. Kendi ihtiyaçlarını geri plana atıp çocuğun ihtiyaçlarını öncelikli tutmak da yine babaların yaşam şeklindeki bir değişiklik olarak aktarılmaktadır.

4. Ergen Baba Olmanın Olumlu ve Olumsuz Etkileri

Bu çalışma sonucunda, katılımcıların ergen baba olmanın olumsuz yanlarından çok olumlu yanlarını vurguladıkları görülmüştür. Olumsuz etkiler, kişinin eğitiminin aksaması veya bitmesi, iş ve maddi süreçlerdeki zorluklar şeklinde ifade edilmiştir. Katılımcıların birçoğunun ilkokul mezunu olması da bu sonucu destekleyen bir bulgu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bununla birlikte olumlu taraflar ise sorumluluk duygusunun güçlenmesi ile ifade edilmiştir. Genç yaşta yaşanan tüm zorlu süreçlerin kişiyi olgunlaştırdığı ve kişinin sorumluluk duygusunu pekiştirdiği görülmektedir. Ayrıca tüm bu sorumlulukların kötü alışkanlıklardan uzak durmayı da kolaylaştırdığı sonucuna ulaşılmıştır.

5. Erken Evlenmeyi ve Baba Olmayı Düşünenler İçin Öneriler

Çalışmanın bulgularına göre, katılımcıların baba olma konusunda daha ileri yaşları tavsiye ettikleri görülmektedir. Babalığın daha çok olumlu yanlarından bahseden katılımcılar, baba olmanın getirdiği sorumluluklar sebebiyle daha olgun yaşlarda baba olmanın önemli olduğunu vurgulamışlardır. Bu anlamda katılımcılar her ne kadar babalığın olumlu taraflarına daha çok vurgu yapsalar da babalık süreci için daha planlı olmanın önemine de değinmişlerdir.

Sonuç

Bu çalışma, ergen babaların deneyimleri ve babalıkla ilgili duygu ve düşüncelerini ele almış, sonuç olarak da babaların duygusal, sosyal, finansal destek ihtiyaçlarına vurgu yapmıştır. Türk toplumundaki babalık algısını ve ebeveynlik şekillerini yansıtan bu çalışma, ergen babaların aile desteğine duyduğu ihtiyacın hem önemli olması hem de birey üzerinde baskı oluşturması yönüyle değerlendirmiştir. Aile desteği, kişiye destek sağlamakla birlikte ebeveyn rollerini kısıtlama ve engelleme gibi durumlara da yol açabilmektedir. Bu anlamda devlet destekli yolların geliştirilmesi gerektiği de öneri olarak sunulmuştur. Böylece babaların rol ve sorumluluklarını bağımsız bir şekilde alabilecekleri ifade edilmiştir. Bununla birlikte erken yaşta baba olan kişilerin babalık rollerine uyumunu destekleyen müdahale çalışmaları, profesyonel ve sosyal destek ağları da önemli görülmüştür.

Kaynak

Erbay, E., Tecik, S., Menekşe, D., & Çınar, N. (2025). Adolescent fathers’ experiences: A qualitative study. Journal of Child and Family Studies. https://doi.org/10.1007/s10826-025-03024-z